کتاب پاسخ به تاریخ

کتاب پاسخ به تاریخ – نویسنده محمدرضا پهلوی

کتاب پاسخ به تاریخ (به فرانسوی: Réponse à l’histoire) (به انگلیسی: Answer to History) نام کتاب خاطراتی نوشته محمدرضا پهلوی، شاه پیشین ایران است که در اصل به زبان فرانسه و پس از وقوع انقلاب (۱۳۵۷) نگاشته شده‌است. این کتاب بعداً به زبان انگلیسی و زبان فارسی برگردانده شد. شاه در پیشگفتار دربارهٔ کتاب می‌گوید:

در این کتاب قصد دارم نشان بدهم که چرا در راه رسیدن به اهدافم پافشاری می‌کردم؛ و چرا می‌خواستم جامعه‌ای بر اساس عدالت اجتماعی، و نه مبارزه طبقاتی بنا کنم؛ جامعه‌ای که همه در آن یکپارچه و وابسته به یکدیگر باشند؛ و گفتنی است چون با همه کشورهای جهان_ چه دنیای غرب، چه کشورهای بلوک شرق و چه جهان سوم_ حسن تفاهم داشتم، این امکان برایم فراهم آمد که بتوانم در محیطی آکنده از صلح و صفا، کوشش خود را برای رساندن ایران به سوی تمدن بزرگ دنبال کنم.

برگردان فارسی

مشخص نیست که چه کسی نخستین بار این کتاب را به زبان فارسی برگردانده است، اما حسین ابوترابیان در مقدمه‌ای که بر ترجمه این کتاب نوشته‌است؛ افزوده که در خاطرات احمدعلی مسعود انصاری با نام من و خاندان پهلوی چنین آمده‌است:

وقتی شاه در مکزیک به سر می‌برد، سید حسین نصر و هوشنگ نهاوندی برای ترجمه کتاب پاسخ به تاریخ به مکزیک فراخوانده شدند. بنا بود نهاوندی ترجمه فارسی کتاب و نصر آن را به انگلیسی ترجمه کند…

تفاوت نسخ

برخی تفاوت‌ها در نسخه انگلیسی کتاب و نسخه فرانسوی آن به چشم می‌خورد. از آن جمله در صفحه ۱۷۱ نسخه انگلیسی دربارهٔ تفویض نخست وزیری به بختیار آمده‌است که شاه با اکراه و تحت فشار انگلیسی‌ها به آن تن داده‌است؛ در حالی که چنین پاراگرافی در ترجمه فرانسه و فارسی موجود نیست:

“It was with some reluctance and under foreign pressure that I agreed to appoint him Prime Minister” and later it is written that Bakhtiar’s appointment was endorsed by Britain’s former foreign secretary whom pleaded Shah to leave the country.

مطابق توضیح هوشنگ نهاوندی مترجم فارسی کتاب از نسخه فرانسوی در کتابش “آخ‍ری‍ن روزه‍ا: پ‍ای‍ان س‍ل‍طن‍ت و م‍رگ ش‍اه” این تفاوت‌ها به این علت وجود دارند که ترجمه نسخه انگلیسی بعد از نسخه فرانسوی آماده شده و تغییرات مطابق نظر خود شاه بوده که در روزهای پایانی عمر نظری منفی نسبت به انگلیس و آمریکا بخاطر عدم حمایت از حکومت وی پیدا کرده بوده‌است.

تئوری توطئه

به گفته آبراهامیان، آخرین وصیت سیاسی شاه، یعنی کتاب پاسخ به تاریخ عجیب است. شاه مدعی شده هدف اصلی انگلیسی‌ها از حمله به ایران در سال ۱۳۲۰، رهایی از شر پدرش بود، چون بواسطه لغو امتیاز نفتی، خشم آنان برانگیخته شده بود. به باور شاه، انگلیسی‌ها همراه با شرکت‌های نفتی و «روحانیون مرتجع» عملاً انقلاب اسلامی را به تلافی دفاع او از اوپک و آرمان فلسطینی‌ها طراحی کرده بودند. هم فلسطینی‌ها و هم اسرائیلی‌ها از شنیدن چنین سخنانی شگفت زده می‌شدند. شاه به هنگام مرگ مدعی شد که C.I.A به همراه M.I.6 انقلاب ۱۳۵۷ را طراحی کردند. او لفاظانه می‌پرسد: «چه کسی پول تظاهراتی را داده که شرکت کنندگانش زلف سیاه و بلوند داشته‌اند؟ این هیبت به ندرت در ایران دیده می‌شود.» وی پیدایش و گسترش حزب توده و نیز ترور ناموفق خودش توسط فداییان اسلام را به انگلیس مربوط می‌داند و می‌نویسد «ما همیشه مشکوک بودیم که مصدق مامور انگلیسی هاست».

منبع ویکی پدیا