کتاب عطر سنبل عطر کاج

کتاب عطر سنبل عطر کاج – نویسنده فیروزه جزایری دوما

کتاب عطر سنبل عطر کاج کتابی است که به زبان انگلیسی توسط فیروزه جزایری دوما نوشته شده و توسط محمد سلیمانی نیا به فارسی ترجمه شده است. این کتاب در آمریکا به عنوان کاندیدای جایزه ترنر در سال 2005 و نیز نامزد جایزه PEN در بخش آثار خلاقه غیر تخیلی انتخاب شده است.

با خواندن یک یا دو فصل نخست این کتاب، اشتیاق به پایان رساندن آن برای هر خواننده‌ای چندین برابر می‌شود. داستان و خاطراتی گیرا از زبان نویسنده با موادی طنز که ناخواسته خنده‌ای از ته دل را برای خواننده‌اش به ارمغان می‌آورد.

فیروزه جزایری دوما از خاطرات جالب مهاجرت خانواده‌اش از آبادان به آمریکا به دلیل شغل پدرش به عنوان مهندس شرکت نفت و اتفاقات پس از آن سخن می‌گوید. این کتاب به شیوه‌ای صمیمی و خودمانی، مواردی همچون مقایسه وضعیت مهاجران ایرانی در آمریکا در قبل و بعد از انقلاب، تفاوت‌های فاحش فرهنگی این دو جامعه، کیفیت زندگی و مشکلات مهاجران، نوع نگاه آمریکایی‌ها به ایرانیان و چگونگی هضم شدن یک خانواده تازه مهاجرت‌کرده در فرهنگی ناشناخته را در قالب داستان و خاطرات، ارائه می‌دهد.

هرچند کتاب عطر سنبل عطر کاج از ساختاری طنزگونه برخوردار است، اما به هیچ وجه از روایت‌ها و جریانات سیاسی و نقش تلخ آن که در سال 57 در ایران (جریان گروگانگیری سفارت آمریکا) و به تبع آن برای خانواده نویسنده در آمریکا اتفاق افتاد، غافل نمی‌ماند. داستان نشان می‌دهد که زندگی متمول گونه‌ی این خانواده با انقلاب ایران به ناگاه متحول می‌شود و چاره‌ای جز تجربه راه‌حل‌های مختلف برای پدر و دختر این خانواده به جا نمی‌گذارد.

نکته جالب این کتاب نحوه جذب یک نوجوان ایرانی در فرهنگ و جامعه آمریکاست.

در کتاب عطر سنبل عطر کاج، دختری با مبارزه‌ی پرشور با مشکلات و تضادهایی که از دو فرهنگ مختلف ایرانی و آمریکایی ناشی می‌شود، روبرو می‌شود. او از ابتدا سعی می‌کند با فرهنگ جدید کشور جدیدی که به آن مهاجرت کرده است، سازگار شود. این شامل انجام کارهای سطح پایین برای تأمین معاش و هزینه‌های تحصیلی او می‌شود، همچنین مواجهه با مشکلاتی که از داشتن یک اسم ایرانی و تلفظ سخت آن برای آمریکایی‌ها برایش پیش می‌آید.

او ازدواج با یک مرد فرانسوی و تجربه‌ی داشتن یک مذهب متفاوت را نیز تجربه می‌کند. این تجربیات و ماجراها از زبان نویسنده به طرزی گیرا و طنزگونه بیان می‌شوند.

به عنوان مثال، در یک قسمت از کتاب، نویسنده درباره مشکلاتی که با اسم ایرانی‌اش در جامعه آمریکا در دوران تحصیل داشته، می‌نویسد: “یکی از دلایلی که باعث شد با انتخاب اسم آمریکایی جدی‌تر فکر کنم، این بود که تازه کلاس پنجم را توی ویتی یر- جایی که تمام بچه‌ها صدایم می‌زدند ferocious به معنی وحشی و درنده خو- تمام کرده بودم… تصمیم داشتم زندگی تازه‌ای را شروع کنم، می‌خواستم بچه‌ای باشم با اسمی که این قدر جلب توجه نکند، اسمی که به خاطرش بازجویی نشوم که کی و چرا به آمریکا آمده‌ام و چطور شده که انگلیسی را بدون لهجه صحبت می‌کنم و آیا می‌خواهم به ایران برگردم و نظرم درباره آمریکا چیست.”

عنوان کتاب عطر سنبل عطر کاج نیز به تلفیق دو فرهنگ ایرانی و آمریکایی در زندگی نویسنده اشاره دارد. این تلفیق در بوی نوروز و گلاب ایرانی و همچنین بوی کریسمس و عطر کاج آمریکایی به خواننده نشان داده می‌شود. به طور کلی، خواندن این کتاب از دید نویسنده‌ای که سعی می‌کند تمامی خاطرات تلخ و شیرین خود را با طنز و شیوه‌ی نغز به روایت بکشد، لذت‌بخش است و درک فرهنگ‌های متفاوت را به خواننده منتقل می‌کند.

بخشی از کتاب عطر سنبل عطر کاج

ما و خانواده‌ام، هرگز نمی‌دانستیم که چرا آمریکایی‌ها به این شکل اشتباهی از ایران فکر می‌کنند. یک روز، یکی از همسایه‌های ما یک سرنخ به دستمان داد و گفت او ایران را می‌شناسد چون فیلم “لورنس عربستان” را دیده است. ما گفتیم: “لورنس کیه؟ اسمش را هم نشنیده‌ایم.” بعد پدر برایش توضیح داد که ایرانی‌ها از نژاد هند و اروپایی هستند، ما عرب نیستیم.

سپس ادامه داد: “البته دو چیز مشترک با عربستان سعودی داریم، اسلام و نفت.” و گفت: “حالا سرتان را درباره مذهب درد نمی‌آورم، بگذارید از صنعت نفت برایتان بگویم…

سعی می‌کردم نماینده‌ای شایسته از زادگاهم باشم، اما مثل یک ستاره هالیوودی که با سماجت توسط رسانه‌های جنجالی تعقیب می‌شود، گاهی از سوال‌ها خسته می‌شدم. البته هیچ وقت به صورت کسی مشت نزدم، از کلمات استفاده می‌کردم. یکی از پسران مدرسه عادت داشت سوال‌های احمقانه‌ای از من بپرسد.

یک روز دوباره به سراغ شترها رفتم. این بار، نشانه‌ای بر تمایل درونی‌ام به قصه‌گویی بود. آره، ما شتر داشتیم، یک دانه یک کوهانه و یک دانه دو کوهانه. یک کوهانه مال پدر و مادرم بود و دو کوهانه را به عنوان استیشن خانوادگی همه با هم سوار می‌شدیم. چشم‌هایش گشاد شد: “کجا آن‌ها را نگه می‌داشتید؟” گفتم: “معلومه، توی گاراژ.”

او که چیزی را می‌خواست شنیده بود…

با فیروزه جزایری دوما بیشتر آشنا شویم

فیروزه جزایری دوما (Firoozeh Dumas) نویسنده و خاطرنویس ایرانی-آمریکایی است که به دلیل طنز و شوخ‌طبعی که در آثارش به کار می‌برد و همچنین بررسی اجتماعی و فرهنگی دو قلوی ایران و آمریکا، شناخته می‌شود. آثار او به خاطر طنزی که با آن در مورد تجارب مهاجرت و زندگی در کشورهای مختلف، به ویژه آمریکا، صحبت می‌کند، مورد توجه قرار گرفته‌اند.

فیروزه در کتابش “Funny in Farsi: A Memoir of Growing Up Iranian in America”، تجربیات شخصی خود را به عنوان یک ایرانی‌تبار در آمریکا به تصویر می‌کشد. او با طنز و شوخی، موضوعاتی چون فرهنگ، زندگی خانوادگی، تفاوت‌های فرهنگی و تلاش برای یافتن هویت در دو فرهنگ مختلف را بررسی می‌کند. این کتاب با استقبال گسترده‌ای مواجه شد و به عنوان یکی از بهترین کتاب‌های خاطرات سال 2004 توسط نیویورک تایمز معرفی شد.

همچنین، کتاب دوم فیروزه با عنوان “Laughing Without an Accent: Adventures of an Iranian American, at Home and Abroad” ادامه‌ای از داستان‌های زندگی او است، که در آن نیز به طنز و شوخی موضوعاتی چون مهاجرت، زندگی خانوادگی، و تفاوت‌های فرهنگی را بررسی می‌کند.

فیروزه جزایری دوما با نگاه بی‌طرفانه و طنزی به موضوعات اجتماعی و فرهنگی، توانسته است هم جامعهٔ ایرانیان امریکایی و هم جامعهٔ آمریکایی را به فکر وا داشته و توجه آن‌ها را به مسائل فرهنگی و تفاوت‌های فرهنگی جلب کند.